Duurzame challenge

Elke maand bedenkt Etske Thie, klimaataanjager bij Flores Onderwijs, een nieuwe challenge om je onderwijsorganisatie te verduurzamen. Met wat simpele stappen maak je al een grote impact. Deze keer: papier besparen en hergebruiken.

Challenge 7: Hergebruik je papier

Dit keer een hele makkelijke en leuke challenge: papier besparen en hergebruiken. Zet gewoon bij het kopieerapparaat - of in je klas - een doosje (deksel van kopieerpapier-doos?) voor mislukte eenzijdige prints.

 

Papier apart inzamelen alsof het afval is, is gelukkig vrijwel overal al heel gebruikelijk. Het voelt gewoon niet fijn om papier bij het restafval te gooien.  Maar... ook recyclen kost transport en energie. Als we het nou eens niet zien als "afval" maar als geschikt materiaal? Laten we het zelf hergebruiken. Dat scheelt veel en is echt leuk.

 

Waarom? Gemiddeld gebruikt een Nederlander per jaar circa 8 volwassen bomen en dus honderden kilo's aan papier. 86% van ons papier wordt gerecycled. Maar... papierpulp dat van hout  gemaakt is kan maximaal 7 keer hergebruikt worden. Na een paar keer hergebruik is de kwaliteit al slechter en na 7 keer hergebruiken onbruikbaar en veranderd in restafval. Restafval dat veel gif bevat! Chloor, inkt en lijm en dus niet zo geschikt voor compost. Papier is dus helemaal niet circulair. Laten we het dus een extra leven geven! Dat kan minstens 25% uitstoot schelen. Want papier ophalen, tot pulp maken en zuiveren, weer papier van maken en enkele keren transporteren kost veel energie. En dus meer CO2-uitstoot én geld. Hergebruik dus zelf nog een keer!

 

Die leuke post-its, notitieblokjes of vrolijke boodschappenlijstjes zijn vaak extreem goedkoop. We kopen ze immers bij de Action of Blokker en dus weet ik best wel dat ik wellicht weinig geld betaal, maar dat de prijs van mijn notitie-papiertjes elders in de wereld betaald wordt. Veel transport =uitstoot en vaak geen zuivere koffie qua beleid en arbeidsomstandigheden. Mijn vuistregel: Is iets goedkoop? Dan koop ik het alleen als ik weet dat de prijs klopt. Liever lokaal, zelfgemaakt en dan maar wat meer geld betalen. "Het kost geen drol" zou een alarmbelletje moeten zijn, zodra je iets koopt. 

 

Er is een tijd gedacht dat digitaal per definitie beter was, maar dat is niet correct. Het lezen van stukken op een computer is niet perse duurzamer: Als je iets driemaal downloadt, had het beter 1 maal uitgeprint kunnen worden. Energiegebruik van de vele Cloud vormen en energieconsumptie van digitale documenten is dus ook iets om rekening mee te houden. Vuistregel: gebruik je het document kort? Doe het digitaal. Ga je het meerdere keren of langdurig gebruiken? Print het uit. Liefst dubbelzijdig en bij voorkeur in zwart/wit. 

 

Hoe? Iedere school legt naast de printer een leuk versierde doos, waarin men alle mislukte eenzijdige printjes in legt. (let op: geen printjes met AVG-gevoelige tekst). Ook in je klas of kantoor kan zo'n bak staan voor mislukte tekeningen, gemaakte werkbladen of toetsen en eenzijdig gebruikt papier. 

 

Leerlingen gebruiken deze "lelijke" A4-tjes voor kladpapier, tekenpapier en knutselen. Als je de A4-tjes in 4 of 6 stukken snijdt en met een leuke knijper vastzet heb je meteen een stapel to-do- of boodschappenlijstjes. Of je snijdt ze op maat en legt ze in je bakje met vierkante notitieblaadjes op je bureau. Nóóit meer naar de Action. 

 

Je kunt ook een "paper battle" aangaan met een andere school. De Green Business Club op de Zuidas heeft een paper save challenge gedaan en zo in twee maanden tijd een half miljoen A4tjes uitgespaard!

 

Challenge 6: Zo min mogelijk gif gebruiken

We gebruiken samen onbewust veel gif. Op school, thuis en ja… ook met de leerlingen. We zijn ons eigenlijk vaak slechts bewust van gif en chemische stoffen, zodra je een geel label ervan op een fles ziet of het chemisch ruikt. Toch is het overal om ons heen en ondanks al die Europese normen, bedreigt het ons en alle levende wezens op aarde. Het gevaar van chemie is op dit moment zelfs nijpender dan klimaatverandering.

 

Wat? We komen er dagelijks mee in aanraking. Om maar wat te noemen: zonnebrandcrème, ons drinkwater; de cartridges van de printer (kleur nog schadelijker dan zwart), de E-nummer ingrediënten in voedsel uit de kantine (snoep, chips), het mierenlokdoosje in je klas en zelfs: de leuke plant voor in de klas: vol met pesticide en gif. 

Tot op heden dachten we alleen aan gif dat schadelijk is voor de mens zelf. Ecocide is immers niet eens strafbaar (ecocide= het per ongeluk of opzettelijk vernietigen, beschadigen van natuur, dieren, ecosystemen). Echter, zelfs als je alleen uit eigen belang denkt: uiteindelijk komt al dat gif ook in jou. 

 

Waarom? Ach, er zijn toch Europese normen, het zal toch wel meevallen? Helaas valt het niet mee. Gif, pesticide en chemie bedreigt onze gezondheid en die van vrijwel al het leven op aarde. Voorbeeldje: Al 75% van de insecten zijn uitgestorven, vooral door ons gebruik van pesticide en daarmee zijn dus alle dieren die afhankelijk zijn van insecten in gevaar (wij straks ook). 

 

We horen vooral over klimaatverandering en tegenwoordig is de stikstofcrisis hot, maar er zijn negen planetaire grenzen, waarvan er al vijf overschreden zijn. Chemie is daar 1 van. Het uitvinden van nieuwe chemische stoffen gaat vele malen sneller dan het kunnen aantonen van schade van de stof en dan nog verbieden ervan. Dat komt omdat er regels zijn, die heel moeilijk te veranderen zijn. Er zijn veel chemicaliën waarvan ‘de industrie’ lang volhield dat ze écht veilig waren, tot die positie onhoudbaar werd. De lijst is lang. Dat kun je nooit allemaal onthouden. 

 

Hoe? Maar ehm… Waar moet ik dan op letten als ik gif- vrij wil leven? Zeker als het niet chemisch ruikt en ik het niet zie? 

Drie basishandelingen zijn belangrijk als je gif-vrij wil leven en werken, zonder steeds alles op te hoeven zoeken: 

1. Lees de verpakking voordat je het koopt. Als je geen of minder gif wil gebruiken, moet je goed opletten op tekst op verpakkingen en niet blind geloven in woordjes als "goedgekeurd" of "eco.. dat is soms misleiding.
2. Denk alsof je in de natuur leeft. Vrijwel alles kan natuurlijk. Het kost alleen wat meer tijd. 
3. Eet en koop lokaal en biologisch (behalve vis: vis uit de Westerschelde zit vol gif). En eet sowieso minder tot geen dierlijke producten, dat scheelt een hoop gif en CO2. :-)

In een notendop is het simpel: maak zelf, koop gewoon weinig en liefst lokaal. Koop biologisch of maak het zelf. Smeer niet op je huid of onder je oksel, wat je niet kan eten. We zijn vooral gif gaan gebruiken voor ons comfort, maar de prijs voor onze  gezondheid en komende generaties en dieren is extreem hoog. Dus…dan maar wat minder comfort. Toch? Veel plezier met je zoektocht. Want het is ook echt leuk!

 

Meer info

• Meer over planetaire grenzen
• Meer over gif in zonnebrandcrème
• Meer over gif in verzorgingsproducten
• Meer over gif in vis

 

 

Challenge 5: hoeveel durf jij te weten?

Heerlijk naar festivals, uren in de rij bij Schiphol om eindelijk weer zonder mondkapje te genieten in een hotel met airco. Lekker roseetje op het terras, want je scheidt immers braaf je afval en je hebt wellicht zelfs een bamboe tandenborstel, dus je bent al heel goed bezig. Enne houd alsjeblieft op over oorlog en klimaat. Ik wil het niet weten, ik kan toch niks doen. Toch?

Wat: Freeze, fight of flight. (ontkennen, bagatelliseren, kop in het zand, schuld geven of bang worden). Maar je bent niet machteloos. Je kunt heel veel doen. En we zijn met 18 miljoen mensen in Nederland. Je kunt niet alleen je eigen impact, maar ook je verborgen impact verkleinen en je invloed vergroten. Maar dan heb je wel kennis nodig over de ernst. Durf jij het aan? 

Waarom: We zitten in een enorme crisis. Klimaatcrisis, stikstofcrisis, woningen crisis, vluchtelingencrisis, chemiecrisis, plasticsoep crisis, woningcrisis, personeelstekorten,  zorgcrisis, ggz-crisis, biodiversiteitscrisis. Het goede nieuws is: het is eigenlijk één crisis. Want alles heeft met elkaar te maken. Het slechte nieuws: het is een enorme crisis en omdat alles met alles te maken heeft, zeer complex. Geen quick-fix. Maar als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Dus... laten we het anders doen. Het kan wel. In een crisis kom je in actie. Toch? Maar wat kan je doen? Daarvoor heb je eerst kennis nodig.

Hoe: Ik deel twee filmpjes, met informatie over de huidige stand van zaken rondom klimaat, verlies van biodiversiteit. Dingen die je eigenlijk niet wil weten. Warning: Als je het weet, ga je met een andere bril kijken en gaat jouw genieten verschuiven naar bijdragen aan de wereld ipv alleen jezelf. Maar…daar word je ook blij van. 

Bekijk deze stoomcursus klimaatverandering: wat is het, hoe erg wordt het en wat kunnen we eraan doen?:

Tips: En als je dit dan allemaal weet? Wat ga je dan doen? Jouw acties kun je grofweg in 3 soorten verdelen:

1. Alleen je eigen footprint verminderen 
2. Je verborgen impact verminderen
3. Invloed uitoefenen.

Voor tips voor 1 en 2 kun je terecht bij websites als Milieucentraal en Zaailingen. Zorg dat je doet waar je blij van wordt! Dan houd je het makkelijk vol en daarmee enthousiasmeer je anderen als vanzelf. Je weet vast al, dat zonnepanelen, warmtepomp, consuminderen en veganistisch eten enorme bijdrage leveren, dus begin daar sowieso mee. Tot nog toe levert deze lifestyle mij alleen maar geld op, dus weinig financiële ruimte is geen goede reden om dit niet te doen. 

Invloed uitoefenen lijkt alleen voor mensen met een grote mond te zijn, nummer 3, maar dat is niet correct. Want vrijwel iedereen probeert invloed uit te oefenen, zodra er nood aan de man is. Als je huis brandt, er overal hondenpoep ligt, je been gebroken is, vraag je ook hulp. 

De overlast van droogte, uitsterven, schaarste en hitte is vele malen groter. Iedereen is een activist, mits je er maar genoeg om geeft. Kies iets dat je past: achter je computer actie voeren, inspreken bij de gemeenteraad of met collega's of vrienden een plan maken wat er duurzamer kan. Alles kan. 

Ben je al trots op jezelf? Dat je de film bent gaan kijken? Ik zeker. Want… Wat heb jij gedaan toen je het wist?

 

Wat? Voor de gelegenheid hebben we de cijfers er nog maar eens bij gezocht. Wist je bijvoorbeeld dat we per persoon gemiddeld een kleine 500 kilo afval per jaar weggooien? Dat varieert van verpakkingen tot kleding en van bedorven eten tot spullen die stuk gaan.

Hoe? Laat vooral voorbeelden zien hoe het afvalvrij kan: drinken in een beker in plaats van uit een pakje, geen ‘per stuk’ verpakkingen, tandpasta in tabletvorm , hergebruik je ‘mislukte’ A4tje tot kladpapier, gooi je banaan op de composthoop i.p.v. prullenbak, koop gewoon geen verpakkingen: zeep in blokvorm, retourneerbare potten voor zelfs crackers, rijst, pasta, kruiden, thee… Om maar wat te noemen. En wijs leerlingen en medewerkers op de markt, waar je gewoon je eigen verpakkingen kan meenemen. Makkelijk én gezellig om heen te gaan.

Tips? Hier zijn 7 tips voor je om ons afval drastisch te verminderen. Voor elk soort product is zijn er handige tips onder elkaar gezet; van karton tot kleding. 

En leuk om een keer te doen: de zero waste wandeltours in verschillende steden. Je kan zelf of met gids op pad langs allerlei afvalvrije hotspots in jouw buurt.

 

Challenge 3: kom van het gas af

Wat? Voor woningen geldt dat 70% van het energieverbruik door de verwarming komt. Daarom heeft ook het Rijk vorige week het advies naar buiten gebracht om de verwarming op 19 graden te zetten. Er valt heel veel te winnen als we besparen op verwarming. Zeker als je op gas stookt. En vrijwel alle scholen worden nog verwarmd met behulp van gas...

Waarom? Ik zie zelfs 4 redenen om per direct te besparen op gasverbruik:

1. Gas wordt steeds duurder en schaarser. Financieel loont het enorm om te besparen en te isoleren. 
2. Gas is een fossiele brandstof. In fossiele brandstoffen zit oa veel methaan en CO2 opgeslagen. Broeikasgassen dus. Om de 1,5 graad opwarming en grote schade te voorkomen, moeten we heel vlot naar CO2-negatief.
3. Indien we 30% besparen, zijn we minder afhankelijk van Rusland en zo financieren we de oorlog minder. 
4. Het Rijk is nu een campagne begonnen. (#Zetookdeknopom). Alle rijksgebouwen gaan de thermostaat permanent naar maximaal 19 graden brengen en de ambtenaren gaan zich warmer kleden. En wij? We hebben twee jaar braaf 1,5 meter afstand gehouden en mondkapjes gedragen. Laten we nu ook braaf de thermostaat/cv standaard op maximaal 19 graden zetten en ons iets warmer kleden.

Hoe? Om per direct op school al flink te reduceren, zonder hoge kosten te maken, kun je in je klas, of in de hele school de thermostaat/ verwarming standaard een graad (of 2 graden) lager zetten. Dat er kinderen met korte mouwen in de klas zitten, terwijl het buiten bijna vriest, is eigenlijk bizar. We kunnen ons kleden op hitte, dus ook op kou. Geef deuren een dranger, opdat de warmte niet verloren gaat. Er zijn nog enkele eenvoudige eenmalige handelingen die je per direct kan doen om het gasverbruik voortaan te verminderen. (zie bron D)

Om op lange termijn ons gasgebruik te reduceren, is er permanent gedragsverandering nodig en tevens investeringen in onze schoolgebouwen en onze eigen woning. Andere routines wennen snel en zijn vaak direct lonend. Onze energierekening stijgt dan minder, je omgevingslucht wordt minder droog (gezonder), een iets lagere temperatuur geeft betere concentratie bij onze leerlingen, we zijn minder afhankelijk van gas uit Rusland en we gaan klimaatverandering tegen. En…het is zingevend.

Tips? Kijk ook wat jij thuis kunt doen. Per vandaag kun je thuis al veel doen (bv thermostaat op maximaal 19, ‘snachts op 15 en korter douchen. Zie bron D hieronder) Op jaarbasis kun je zelfs tot 1200 euro per jaar besparen. Natuurlijk ook verstandig om je ook voor te bereiden op de komende winter met goede isolatie, radiatorfolie, koken op inductie of je huis volgende winter met een gasloos verwarmingssysteem opwarmen. Besparen op verwarming door thermostaat lager en isoleren is de meest effectieve manier van gas reductie. Wat ook helpt: Eet liever seizoensgroenten, omdat deze van de volle grond komen en niet in de glastuinbouw worden geteeld. (kassen worden nog veelal gestookt op gas).  Ik nodig iedereen sowieso uit om voortaan korter te douchen. Binnen 5 minuten? Of red jij het al in 3 minuten? Geïnspireerd? Doe rustig aan en geniet van ieder stapje dat je al doet. 

En… voor een hoge R-factor: vertel enthousiast aan je dierbaren over wat jij al allemaal doet om jouw gasverbruik te reduceren en wat het je oplevert. Dat inspireert anderen. Dan verkleinen we onze gezamenlijke footprint nog meer.

Achtergrondinformatie

• Campagne van de overheid: “Zet ook de knop om. Zo gebruiken we in een handomdraai veel minder energie”
• Iedere graad lager levert in een gematigd klimaat zoals wij in Nederland kennen een energiebesparing op van ongeveer 6 tot 10 procent. Dat is ook nog eens mooi meegenomen in de strijd tegen die andere grote crisis, klimaatverandering.
• Hoe houd je je energierekening laag en je huis warm en comfortabel?
• En bekijk hier nog meer eenvoudige gas-bespaartips

Challenge 2: turf-vrij tuinieren

Wat? Turf is gedroogd veen. Veen is een uniek soort natuur dat extreem veel CO2 opslaat. Afgegraven veen kan geen CO2 meer opnemen, maar stoot het dan af. Dus als jij die turf gebruikt….komt tevens die CO2 vrij. 5% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen komt door vernietiging van veengebieden. Dat is meer dan al het vliegverkeer. Daarnaast is veen ook een uniek landschap dat voor veel insecten, dieren en planten de enige plek is om te kunnen bestaan. Biodiversiteit dus. In Nederland is het daarom inmiddels verboden om dat prachtige veen af te graven. Maar Nederland is de top-importeur van veen en dus turf …uit andere landen. Zo dom: want het effect op het klimaat en broeikasgassen stopt niet bij een landsgrens.

Waarom? Waar gebruiken Nederlanders dan zoveel turf voor? Plantjes. Voor jouw en mijn potgrond, tuinaarde en…. Albert Heijn tuintjes. Dat rondje dat uitzet is dus turf. Dan denk je natuurlijk en verantwoord bezig te zijn… verkopen ze in Nederland overal die super goedkope potgrond met…turf! Wist je niet?! Nu wel. 

Hoe? Turfvrije potgrond en tuinaarde gebruiken als je het nodig hebt, is waarschijnlijk het meest laaghangende fruit om echt een verschil te maken. De regering en bedrijven weten dit vaak niet eens. Fijn als je meehelpt om deze informatie te delen. In onze buurlanden is turfvrije potgrond de standaard. In Nederland nog niet. Help je mee? Spreek je tuincentrum en supermarkt erop aan, vraag ernaar. 

Tips? Het kan gelukkig vrij eenvoudig anders. In Nederland kun je op allerlei plekken turfvrije potgrond kopen. Natuurlijk kan het nog veel goedkoper: gewoon een beetje aarde van buiten, misschien gemengd met wat compost van je eigen composthoop. Leuk om te doen en scheelt zoveel afval!
 

Let op: biologisch is niet per definitie turfvrij.  Zo zijn biologische potgrond met MPS en RHP labels zijn niet turfvrij.

 

Challenge 1: Digitale hygiëne

Wat? Maak een heerlijk frisse start: delete al het oude zoals gelezen data en mailtjes. Vergeet niet ook de verzonden mailtjes te deleten en je prullenbak te legen. Waarom zou je al die “handige” dingen bewaren, als je ze toch niet gebruikt? Weg ermee. En thuis? Wat heb je echt nodig? Maak hier jaarlijks of dagelijks een goede gewoonte van, voordat jouw data zo onoverzichtelijk groot is dat je er nooit meer aan durft te beginnen. 

Waarom? Data is een verborgen impact. Ook je Spotify, Apple music, social media en Whatsapp worden ergens op de wereld opgeslagen op immens grote servers die ergens in de wereld staan. Deze servers kosten veel energie en koelwater. Zoet water, dat zeer schaars is - en steeds schaarser wordt! 

Hoe? Neem eens een uur ervoor en ga eens bij instellingen kijken hoe je het anders wil. Delete meteen alles wat je niet meer nodig hebt. Een volgende dag doe je hetzelfde bij je Drive, of je Facebook, Whatsapp etc. Waarom steeds meer cloudruimte kopen? Dat doe je toch ook niet voor je kasten thuis? Dat je een cloud niet kan zien, wil niet zeggen dat het niet bestaat. Het is iemand anders zijn gigantische server. 

Tips? Begin bij je Drive. Je kunt zien wanneer het document voor het laatst gewijzigd is. Dat geeft al een indicatie. Als je het een jaar niet wijzigde, had je het hoogstwaarschijnlijk niet nodig. Deel je jouw tips ook? Samen weten we meer.